به گزارش روابط عمومی پژوهشکده تاریخ معاصر؛ همایش ملی «کاپیتولاسیون؛ رابطه خدایگان و برده» با سخنان دکتر موسی حقانی، رئیس پژوهشکده تاریخ معاصر، آغاز شد.
در ادامه محمد پای‌بست سخنران این همایش سخنان خود را با موضوع «ابعاد حقوقی کاپیتولاسیون» مطرح کرد. این پژوهشگر حوزه تاریخ سخنان خود را با اشاره به ضرورت و اهمیت بسیار بالای جهاد تبیین آن هم در عصری که دروغ و حقیقت در هم تنیده شده‌اند آغاز کرد و گفت: روابط استعماری همواره حول امتیازات تحلیل و شناسایی می‌شوند. در میان انواع امتیازهای واگذارشده به قدرت‌های استعماری کاپیتولاسیون اهمیت ویژه‌ای دارد. سلب حق قضاوت صریح‌ترین و شفاف‌ترین اقدام استعماری بود که دولت‌های زورگو توانسته‌اند از طریق کاپیتولاسیون بر کشورهای تحت سلطه اعمال کنند.
این محقق تاریخ در ادامه گفت: کاپیتولاسیون بیش از آنکه یک قاعده حقوقی باشد یک پدیده سیاسی است؛ چراکه امروز میبینیم در جامعه بین‌المللی حقوق بازیچه سیاست و سیاست حاکم بر حقوق است.
او سپس به تاریخ کاپیتولاسیون در ایران اشاره کرد و گفت: کاپیتولاسیون بیش از یک قرن بر کشور ما سایه انداخته بود. در سال 1207 پس از شکست ایران در جنگ‌های ایران و روس و در عهدنامه ترکمنچای، کاپیتولاسیون به ایران تحمیل می‌شود و این قضیه به مدت صد سال ادامه دارد تا سال 1307ش که رضاخان آن را ملغی می‌کند، اما پسر او در مهر 1343 دوباره به آن تن می‌دهد.
پای‌بست از جمله علت‌های برقراری مجدد کاپیتولاسیون در این دوره را چنین برشمرد: ضعف دولتمردان ایران در سیاست بین‌المللی، عدم آگاهی آنها از سیاست عزت‌مندانه، ضعف قوه قضائیه در رسیدگی به جرائم بین‌المللی و جرایم مربوط به بیگانگان و عدم امنیت داخلی.
این محقق تاریخ در ادامه به متن لایحه کاپیتولاسیون اشاره کرد و گفت: در متن لایحه‌ای که عنوانش هم کاپیتولاسیون نبود بلکه لایحه اجازه استفاده مستشاران نظامی آمریکا در ایران از مصونیت‌ها و معافیت‌های قرارداد وین بود آمده بود که به دولت اجازه داده می‌شود تا رئیس و اعضای هیئت‌های مستشاری ایالات متحده آمریکا در ایران را که به موجب موافقت‌نامه‌های مربوطه در استخدام دولت شاهنشاهی می‌باشند از مصونیت‌ها و معافیت‌هایی که شامل کارمندان اداری موصوف است برخوردار نماید.
او در ادامه با طرح این پرسش که کنوانسیون وین چیست؟ به توضیح این کنوانسیون و نحوه ارائه آن در سازمان ملل متحد اشاره کرد و گفت: اکنون بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران به این کنوانسیون پایبند هستند. این کنوانسیون برای سفرا و دیپلمات‌هایی که در استخدام دولت متبوع خود هستند، اما در کشور میزبان به سر می‌برند اعمال می‌شود؛ بنابراین یک تفاوت اساسی میان این کنوانسیون با کاپیتولاسیون وجود دارد. چون در لایحه کاپیتولاسیون به مستشاران نظامی که مستخدم دولت ایران هستند اشاره می‌شود. البته چون این بخش باعث ابراز مخالفت‌هایی شد سعی کردند این گونه آن را اصلاح کنند که این مستشاران در استخدام دولت آمریکا هستند و به دعوت دولت ایران به کشور ما سفر کرده‌اند، اما این تحریف حقیقت بود؛ چراکه این موضوع با متن موافقت‌نامه‌های امضاشده بین ایران و آمریکا کاملا در تضاد بود.
پای‌بست دستاویز قراردادن موافقت‌نامه‌های امضاشده میان آمریکا و یونان و ترکیه را حربه دیگر دولت منصور برای توجیه این لایحه عنوان کرد و گفت: این دو کشور در چهارچوب ناتو یک سری امتیازات ناچیزی به آمریکا داده بودند.
این محقق تاریخ در پایان سخنان خود با اشاره به اینکه کاپپتولاسیون پس از پیروزی انقلاب اسلامی لغو شد، گفت: به گواه تاریخ هر وقت در دیپلماسی از سه اصل عزت، حکمت و مصلحت پیروی کرده‌ایم سر به زیر تاریخ، اما سربلند دوران شده‌ایم.
مشاهده فیلم کامل سخنرانی
